Wat moet er komend jaar veranderen en in hoeverre gaat jouw nieuwe boek daaraan bijdragen? Dat vroeg de Volkskrant aan 23 schrijvers van wie in 2023 nieuw werk verschijnt. Het levert columns op over de wankele democratie (Ilja Leonard Pfeijffer), ruimtereizen (Astrid H. Roemer), epische schepsels op Schiermonnikoog (Mariken Heitman) en véél meer.
© Volkskrant 30 dec 2022
Minke Douwesz weet wel wat er anders moet. Maar het is zovéél
Op de vraag wat er in 2023 moet veranderen, duizelt het me van de antwoorden. Zoveel! Vrede in Oekraïne, Poetin die stikt in zijn eigen frustratie, Navalny op vrije voeten. Gehoor aan de oproep om vrijheid in Iran, in Afghanistan. Maar dat zijn zaken waar ik zelf geen invloed op heb.
Dichter bij huis, in Nederland, heeft leefbaarheid de hoogste prioriteit. We zijn hier hopeloos vastgedraaid in een steeds verstikkender hoop stront. Stikstof, pfas, leugens.
De afgelopen decennia moest het alsmaar sneller, groter, meer en beter. Geld verdienen, winst maken was het hoogste doel. Inmiddels ligt de natuur op apegapen, verlaten kinderen school zonder te kunnen lezen en zijn opgroeiende jongeren, vooral meisjes, steeds ongelukkiger.
Het denken in ongebreidelde groei is failliet. Matigheid is niet voor niets een deugd. Het draait nu om het hervinden van evenwicht. Genoeg hebben is al een uitdaging. Acht miljard mensen die moeten eten, drinken. En samenleven met andere dieren, met bomen, planten, plankton en insecten.
De problemen zijn zo groot dat je er moedeloos van wordt. Beperkt tot het perspectief van 2023 zou ik zeggen: laten we samenwerken op basis van feiten in plaats van ruziën over meningen. Nederland moet van de bio-industrie af. Minder dieren in gevangenschap, meer in het wild. Vlees op de bon.
Op vrijkomende weidegrond maar ook in woonbuurten worden houtwallen, hagen, waterplassen aangelegd. Ruimte voor de depressieve jeugd om in de buitenlucht rond te hangen, of liever nog een handje te helpen met het onderhoud.
Boeren krijgen meer geld voor hun producten. Rijken betalen meer dan armen. Sowieso moet de belachelijke sociale ongelijkheid worden aangepakt. Waarom verdient een man in pak die adviezen geeft hoe de belasting te ontduiken zoveel meer dan een vrouw die bejaarden de billen wast? Werk is werk, en er staat een tarief voor per uur. Geld houdt dan op een doel te zijn.
Maar gaan mensen vrijwillig kiezen voor dit soort maatregelen? Het rare van deze tijd is dat we doorgaan met alles terwijl er zoveel anders moet. Net als de mensen in De kersentuin, het laatste toneelstuk dat Tsjechov in 1904 schreef.
Mijn nieuwe boek zal kunnen bijdragen aan het probleembesef. Maar of het evenals dat werk over 120 jaar nog gelezen wordt? Zo veel toekomst ligt er niet in het verschiet.
Het laatste voorjaar van Minke Douwesz (1962) verschijnt op 15 februari bij uitgeverij Van Oorschot.
Mariken Heitman stort zich op het eilandleven
Een eiland lijkt wel wat op een cel. Eigen aan een cel is dat zijn inhoud (het vocht, de kern, de celorganellen) niet in direct contact staat met het omringende milieu, of dat nou water, aarde of een aangrenzende zustercel is. Een semipermeabel membraan houdt de boel bij elkaar en fungeert als barrière, zoals de zee dat voor een eiland is.
Komend voorjaar heb ik een schrijfresidentie op Schiermonnikoog. Dat dit een eiland is, vormt een groot deel van de aantrekkingskracht. Natuurlijk, in isolatie is het lekker werken, je kunt er je gedachten uitdenken tot hun natuurlijke einde. Waar ze vaak ook heel natuurlijk sterven want veruit de meeste zijn waardeloos. Isolatie, met andere woorden, houdt een mens ook nederig, maar dat terzijde.
Interessanter vind ik de schaal waarop het eilandleven zich afspeelt. Door de gedeeltelijke isolatie is die kleiner en daardoor overzichtelijker. Het kan niet anders dan dat het aantal relaties tussen alle levende organismen, de mens incluis, beperkter is. Neem de ree: dit najaar hoorde ik dat het dier een enkele keer, onder de juiste droogvallende omstandigheden, weleens overloopt van Ameland naar Schiermonnikoog. Maar een ree alleen, dat loopt altijd hetzelfde af. Op Schiermonnikoog is er voor hem geen leven.
Waar ik eigenlijk naar zoek is een taal om de onderlinge verbondenheid van al onze interacties te vatten. Dat kan zijn op het niveau van bodemschimmels en hun planten en de dieren die die planten eten, de mest die ze verspreiden, enzovoorts. Maar de verwevenheid is vele malen grootser, het leven holistischer en zoals je de eigenheid van een cel met die van een eiland kunt vergelijken, zo kun je de verbondenheid van individuen vergelijken met die van de grote problemen van onze tijd, want dit is wat we in 2023 echt moeten doorbreken: die problemen behandelen alsof ze los van elkaar bestaan. Daaruit voortvloeiend: laten we stoppen met het verzinnen van geïsoleerde oplossingen die een enkele interactie, maar niet het complex ‘verbeteren’. Want de #MeToo-beweging hangt samen met de Black Lives Matter-beweging, met het klimaatactivisme, met het polariseren van samenlevingen, met het verval van ecosystemen. Of het nou een cel, een ree of een mens is: we bestaan met elkaar, door elkaar. Echte isolatie bestaat niet.
Te ijverig? Er bestaat een kans dat ik me tevreden stel met de vondst van een noordkromp. Dat is trouwens niet zomaar een schelp, dat is een episch schepsel. U hoort van me.
Mariken Heitman (1983) gaat komend voorjaar schrijven op Schiermonnikoog en publiceert daar later in het jaar over.
https://www.volkskrant.nl/kijkverder/v/2022/23-schrijvers-over-de-wereld-en-hun-werk~v618800/